Opis
Seria Mistrzowie, wydawana w ramach Biblioteki Muzeum Cypriana Norwida, prezentuje wybitne osiągnięcia naukowe z zakresu badań nad twórczością poety. Autorami poszczególnych tomów są uczeni, których publikacje stanowią rezultat głębokiego namysłu nad osobą i dziełem twórcy Vade-mecum. Są oni niekwestionowanymi autorytetami w środowisku czytelników Norwida. Wysoki poziom merytoryczny i metodologiczny tych studiów decyduje o ich fundamentalnym znaczeniu dla wiedzy o poecie i szczególnej roli, jaką odgrywają one w lepszym i głębszym rozumieniu jego pisarstwa. Celem udostępnienia czytelnikom tak pomyślanego wyboru literatury norwidologicznej jest promocja i upowszechnianie dzieła jednego z najważniejszych twórców kultury polskiej. Serię inaugurują zbiory kanonicznych w swym charakterze analiz i interpretacji Jadwigi Puzyniny i Stefana Sawickiego.
Tom Jadwigi Puzyniny opracował i wstępem opatrzył dr hab. Tomasz Korpysz, prof. UKSW. Posłowie napisała dr hab. Anna Kozłowska, prof. UKSW.
Serię firmują wspólnie Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach i Pewne Wydawnictwo.
Ze wstępu Tomasza Korpysza:
„Prezentowany tom zawiera sproblematyzowany wybór norwidologicznego dorobku Jadwigi Puzyniny: szesnaście prac podzielonych na cztery części. Część pierwszą, wprowadzającą, tworzy ogólniejszy szkic O języku Cypriana Norwida, w którym Autorka skrótowo przybliża wybrane aspekty języka poety: interpunkcję i grafię, niektóre tropy, gry stylistyczne i semantyczne, problem milczenia i przemilczania itp. Tekst ten pokazuje jednocześnie szerokie lingwistyczne pole zainteresowań badaczki. Część czwarta, zamykająca, to obszerny artykuł Norwid – jaki i dla kogo?, w którym Jadwiga Puzynina prezentuje ważne tematy Norwidowskiej twórczości oraz pokazuje jego postawy jako człowieka i artysty. Ujawnia się tu jej głęboki związek już nie z językiem czy dziełem Norwida, ale z nim samym, oraz przeświadczenie o tym, że jest to „poeta i myśliciel stawiający człowiekowi i społeczeństwu, również człowiekowi i społeczeństwu XXI w., duże wymagania, a zarazem otwierający przed tymi, którzy chcą go słuchać, szerokie horyzonty i perspektywę życia pełnego sensu…”.
Trzon tomu stanowią studia leksykalne oraz interpretacje, które łączy nadrzędny cel badań norwidologicznych Jadwigi Puzyniny, a więc hermeneutyka rozumiana i jako sztuka interpretacji, i jako filozofia rozumienia, będąca też jednak specyficznym sposobem na zapośredniczone przez język i tekst spotkania z samym autorem. W części drugiej znalazło się dziewięć artykułów, w których Jadwiga Puzynina „z lupą filologa” przygląda się wybranym słowom. W szkicach tych często wychodzi ona od etymologii i historii danego leksemu oraz rekonstrukcji jego obrazu w polszczyźnie ogólnej (zwłaszcza XIX-wiecznej) i dopiero na takim tle analizuje jego Norwidowskie użycia. Opisy te, uwzględniające różnorakie konteksty, są swoistymi minimonografiami leksykologicznymi, ukazującymi wielość i różnorodność znaczeń oraz językowych, idiolektalnych czy tekstowych konotacji, ale też nieoczywiste cechy gramatyczne czy zaskakującą łączliwość. Ważnym wątkiem dociekań semantycznych każdorazowo jest też sfera wartościowania związanego z badanymi słowami. Zwraca przy tym uwagę już sam ich wybór: są to bądź Norwidowskie słowa-klucze (jak prawda, słowo, człowiekczy całość), bądź słowa nie tak często używane, ale odnoszące się do szczególnie ważnych dla niego pojęć (jak milczenie, poeta, ojczyzna czy walka), bądź też wreszcie słowa w pierwszej lekturze nieoczywiste (jak bluszcz), które jednak niosą istotne sensy naddane, wydobyte i ukazane przez Autorkę.
Część trzecia to pięć szkiców o charakterze interpretacji: klasyczna już dziś analiza ważnego i dobrze znanego, choć w szczegółach nie zawsze właściwie rozumianego wiersza Królestwo, kolejna próba przybliżenia niełatwego, choć również dobrze znanego Kółka, ale też interpretacje utworów mniej znanych i drobniejszych ([Co? jej powiedzieć…], [Czy ten ptak kala gniazdo, co je kala]) oraz polemiki z wcześniejszymi odczytaniami wierszy Kolebka pieśni i Moralności. We wszystkich tych artykułach Jadwiga Puzynina, z szacunkiem, ale krytycznie odwołując się do ustaleń poprzedników, subtelnie analizuje nie tylko całe obrazy czy tropy, lecz także pojedyncze słowa czy warstwę graficzną tekstu, co wielokrotnie pozwala na odnalezienie w nim tego, czego nikt wcześniej nie zauważył”.
Z posłowia Anny Kozłowskiej:
„W przekonaniu, że twórczość Norwida wymaga prowadzenia wieloletnich, szeroko zakrojonych badań, a przede wszystkim opracowania słownika jego idiolektu, Jadwiga Puzynina podjęła starania o utworzenie na Wydziale Polonistyki UW Pracowni Słownika Języka Cypriana Norwida. Pracownia rozpoczęła działalność w październiku 1983 r.; Pani Profesor oficjalnie kierowała nią aż do 2008 r., a jeszcze później przez dalsze lata nieformalnie towarzyszyła wszystkim działaniom zespołu. Głównym celem Pracowni było przygotowanie całościowego słownika języka Norwida. Początki działań leksykograficznych wiązały się przede wszystkim z ustaleniem jego podstawy tekstowej, które polegało na zestawianiu pism opublikowanych z dostępnymi rękopisami lub (w przypadku ich braku) z pierwodrukami i rekonstruowaniu autorskiej postaci tekstu. Następnym etapem było kopiowanie tak opracowanej podstawy, hasłowanie i przygotowanie fiszek, które złożyły się na kartotekę obejmującą wszystkie użycia leksemów w pismach Norwida (ok. 600 000). […] z biegiem lat słownik przyjął postać elektroniczną. […]
Ważną rolę w dorobku Jadwigi Puzyniny odgrywają klasyczne już dziś interpretacje tekstów Norwida – zawsze wieloaspektowe i wnikliwe, osadzone w lingwistycznym konkrecie, ale odwołujące się również do szerszego kontekstu twórczości i myśli autora Vade-mecum, a przy tym – co charakterystyczne dla strategii Badaczki – świadomie dążące do zrekonstruowania intencji autora. Warto zauważyć, że Uczona często sytuowała swoje propozycje wobec odczytań innych interpretatorów, czyniąc z nich punkt wyjścia własnej refleksji i niejako na nich czy wokół nich konstruując wywód; pisała również komentarze, glosy i polemiki. To upodobanie do współ-myślenia, do wpisywania się w toczący się wokół wierszy dialog, widać też w przygotowywanych w Pracowni (choć nie pod formalną opieką redakcyjną Pani Profesor) publikacjach zbiorowych z odczytaniami utworów Norwida, w których zastosowano niekonwencjonalne rozwiązanie, polegające na opatrzeniu wszystkich interpretacji glosami dyskusyjnymi”.
Zdaniem redaktorów serii Mistrzowie poznanie dorobku badawczego wybranych uczonych o niekwestionowanym dorobku w norwidologii może stanowić znakomity wstęp do poznawania twórczości Norwida, uczyć rzetelnej interpretacji jego tekstów, pokazywać ścieżki do odkrywania kolejnych warstw znaczeń. A okalające tom szkice dają nam zarys postawy metodologicznej badacza i zwięźle informują o jego dorobku naukowym i organizacyjnym. Tomy interpretacji S. Sawickiego i J. Puzyniny inaugurują Bibliotekę Muzeum Cypriana Norwida.
Wszystkie teksty przejrzano, ujednolicono sposoby cytowania i zapisów bibliograficznych, zaopatrzono w indeks nazwisk i utworów.
Zachęcamy do zapoznania się z innymi norwidianami Pewnego Wydawnictwa.
Spis treści
Tomasz Korpysz, Z lupą filologa. Jadwiga Puzynina jako norwidolog 7
Nota redakcyjna 12
I
O języku Cypriana Norwida 15
II
Językowy obraz prawdy w twórczości Norwida 47
Słowo w twórczości Norwida 61
Milczenie w twórczości Norwida 97
Poeta w twórczości Norwida 123
Ojczyzna w twórczości Norwida 153
Człowiek Norwida w epoce „śmierci człowieka” 177
O walce w pismach Norwida 195
Całość Norwida 213
Bluszcz w poezji Norwida 233
III
Królestwo na tle języka i myśli Norwida 245
Kółko po raz n-ty 263
[Co? jej powiedzieć…] – wiersz o tragizmie pozornych ludzkich konfliktów 281
Próba interpretacji wiersza Norwida [Czy ten ptak kala gniazdo, co je kala] 289
Polemiki interpretacyjne wokół dwóch wierszy z cyklu Vade-mecum 303
Norwid – jaki i dla kogo? 315
Anna Kozłowska, Posłowie 349
Nota bibliograficzna 359
Indeks nazwisk 361
Indeks utworów Norwida 367
Biblioteka Muzeum Cypriana Norwida
Seria: Mistrzowie, t. 2
Redakcja serii: Adam Cedro, Tomasz Korpysz, Magdalena Woźniewska-Działak
Teksty wybrał i wstępem opatrzył: Tomasz Korpysz
Posłowie: Anna Kozłowska
Korekta: Weronika Rychta
Dębinki 2024
Format 145 x 210 mm
Objętość: 372 strony
Oprawa miękka, ze skrzydełkami
Projekt graficzny i łamanie: Adam Cedro
ISBN 978-83-68035-02-5 (Muzeum Cypriana Norwida w Dębinkach)
ISBN 978-83-67962-14-8 (Pewne Wydawnictwo)
