Maciej Szargot, Bardon Mickiewicza

Opis

Zbiór studiów skupionych na twórczości Mickiewicza.

„Tematem książki, jej patronem, jest bardon – instrument dotychczas niewzbudzający ani zainteresowania badaczy, ani nie rodzący kłopotów jako przedmiot, wydawałoby się, zupełnie oczywisty, wykorzystywany przez poetę w roli literackiego rekwizytu. Autor niniejszej książki podkreśla symboliczną funkcję bardonu, być może po prostu liry, instrumentu sięgającego swoimi korzeniami aż do mitologii, w której wcale nie jest obiektem przypadkowym i błahym, ale wyjątkowym, nieodłącznym atrybutem Apollina. A to tylko jeden z bogów, do których poeta nawiązuje. Badacz już na samym początku rozważań doskonale rozpoznaje wagę kontekstów oraz źródeł wyobraźni poetyckiej Mickiewicza. I właśnie o to będzie chodziło uczonemu w jego książce – o docieranie do najmniejszych szczelin wyobraźni autora Kartofli. Podstawowym narzędziem analizy i interpretacji twórczości Mickiewicza jest tu krytyka tematyczna, podążanie za myślą poety, tropienie śladów, rozpoznawanie znaczeń poprzez wnikliwe porównania badanego przedmiotu-tematu z ich odbiciami w tekstach innych pisarzy, na przykład J. Słowackiego, C.K. Norwida, Z. Krasińskiego. Maciej Szargot na przykładzie bardonu ukazuje literacką wędrówkę motywu, wrastanie podmiotu w tkankę lirycznej opowieści, wreszcie w nową, autorską mitosferę dzieła. Bardon nie jest dla Szargota tylko instrumentem, tak samo, jak nie jest dla niego zwyczajną rzeką Niemen, nie jedną z wielu, ale taką, która wypływa ze źródła arkadii, pamięta raj i świat sprzed pierwszego grzechu.

Ważną częścią książki jest rewizja dotychczasowego stanu badań nad omawianą przez Szargota problematyką. Uczony rzetelnie przedstawia poglądy historyków literatury, rekapitulując je swoimi uwagami, celnymi, oryginalnymi, rzucającymi nowe światło na kanoniczne dzieła Mickiewicza. Struktura książki jest pomyślana bardzo logicznie, przejrzyście, taka kompozycja, kolejne rozdziały w naturalny sposób czytelnika wciągają. Osiem rozdziałów (Bardon, Bogowie Konrada Wallenroda, „Czterdzieści i cztery”, Metamorfozy Niemna, O sobie tylko w każdej nucił dumie?, Macieje z „Pana Tadeusza”, Persofilia Mickiewicza, Minicykle sonetowe) to w rezultacie integralna, komplementarna opowieść o podróży do wnętrza niezmierzonej wyobraźni Mickiewicza, do jego doświadczeń metafizycznych, podróży o charakterze duchowych pielgrzymek, a także o ironii, dowcipie i dystansie poety – do siebie, do czytelnika, wreszcie do świata. Maciej Szargot wykorzystuje niewątpliwą zdolność łączenia tematów, motywów, obecnych w wybranych dziełach, a spójność tę ukazuje jako interesujący szkic nowego portretu wieszcza. Jest to próba całkiem udana, Mickiewicz dzięki owym esejom pozwala się oglądać nieco inaczej – jest poetą nie tylko ponadczasowym, uniwersalnym, ale nade wszystko wciąż ciekawym. To Mickiewicz, który jest nieustannie mistrzem słowa, ale też pisarzem wyjątkowo bliskim czytelnika. A autor Bardonu odsłania kolejne tajemnice jego talentu”.

z recenzji dr. hab. Krzysztofa Korotkicha, prof. UwB

Maciej Szargot – historyk literatury. Zajmuje się twórczością polskich romantyków i pisarzy XX wieku, tradycją romantyczną i gotycką, literaturą dla dzieci i młodzieży oraz fantastyką. Jest między innymi autorem książek: Ziemia rozdziału – niebo połączenia. O lirykach Zygmunta Krasińskiego (Katowice 2000), Opowieści niesamowite Józefa Bogdana Dziekońskiego (Katowice 2004), „przez wiek […] przez dwa wieki”. Dwa studia o poezji Tadeusza Nowaka (Katowice 2008), Kosmos Krasińskiego. Studia (Piotrków Trybunalski 2009), „Jeżycjada” a sprawa polska. O powieściach Małgorzaty Musierowicz (Katowice 2011 – napisanej wspólnie z żoną Barbarą), Pamięć słowa. Studia o poezji Juliusza Słowackiego (Kraków 2011), Reporterskie i pisarskie drogi Józefa Bogdana Dziekońskiego (Piotrków Trybunalski 2014), Układanie dramatu. Rzecz o „Nie-Boskiej komedii” (Toruń 2017), „Kochany Poeto Ruin…” Studia o Krasińskim (Łódź 2020), W stronę interpretacji. Dwie odmienne propozycje dydaktyczne dla szkół średnich i wyższych, (Łódź 2020 – napisanej wspólnie z M. Kaczmarek), Tu jest taka tradycja, ja to wszystko dziedziczę… Tradycje literackie i kulturowe w tekstach polskiej sceny muzycznej XX i XXI wieku (Częstochowa 2021 – wspólnie z A. Regiewiczem), a także współautorem podręczników szkolnych dla liceum. Jest również edytorem dzieł romantyków: Z. Krasińskiego, J.B. Dziekońskiego i J.A. Miniszewskiego.

Spis rzeczy

1. Zamiast wstępu. Rzecz o bardonie 7
2. O sobie tylko w każdej nucił dumie? 31
3. Metamorfozy Niemna 53
4. Persofilia Mickiewicza 69
5. Minicykle sonetowe 107
6. Bogowie Konrada Wallenroda 139
7. „Czterdzieści i cztery” 155
8. Macieje z Pana Tadeusza 185

Nota bibliograficzna 201
Bibliografia 203
Indeks nazwisk 215

Recenzent: dr hab. prof. ucz. Krzysztof Korotkich (UwB)

Redakcja: Paulina Przepiórka

Projekt okładki i opracowanie typograficzne: Adam Cedro

Format: 165 x 230 mm

Objętość: 222 strony

Oprawa miękka ze skrzydełkami

ISBN 978-83-63518-97-4

Kielce 2023