Opis
Biografia Zwierkowskiego to fascynująca lektura dla historyków, ale też świetny materiał dla wyobraźni. Był on wszak żołnierzem, ziemianinem i politykiem, a obok tego członkiem tajnych organizacji i niestrudzonym konspiratorem, uczestniczył w wielu bitwach i poufnych misjach, obracał się w najbardziej wpływowych kręgach, wielokrotnie zmieniał kraje i miejsca pobytu, posługiwał się fałszywymi nazwiskami, był deportowany, siedział w więzieniu, został nawet skazany na karę śmierci. Dorabiał się w tych rolach szacunku, rozgłosu, orderów, a także – zaciętych wrogów. Urodzony w 1788 roku jako przedstawiciel średniozamożnej szlachty, spędził dzieciństwo w rodzinnym domu w Mokrzeszu, który po II rozbiorze, w 1793 roku, znalazł się w granicach państwa pruskiego. To z tej przyczyny młody Walenty podjął w 1804 roku studia prawnicze na pruskim wówczas uniwersytecie w Halle. Porzucił je jednak dwa lata później, na wieść o tworzeniu się wojska polskiego w armii Napoleona, wiedziony nadziejami, jak wielu innych w tym czasie, na odbudowę polskiego państwa. Kilka następnych lat spędził w wojsku, służąc m.in. w słynnym 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, wsławionym m.in. szarżą pod Somosierrą (w której zresztą jego szwadron nie uczestniczył). Służbę wojskową zakończył w 1809 roku, po udziale w kilku bitwach, odniesieniu wielu ran (w tym ciężkiej), otoczony chwałą dzielnego żołnierza, z pisemnym wyróżnieniem w kieszeni i francuskim Krzyżem Legii Honorowej na piersi.
Po powrocie do rodzinnych stron rozpoczął gospodarowanie w odziedziczonej po rodzicach wsi Biała Wielka pod Lelowem, ale szybko zaangażował się w działalność publiczną – najpierw na forum powiatu lelowskiego, potem województwa krakowskiego, wreszcie powstałego w 1815 roku Królestwa Kongresowego. W 1825 roku wybrano go do sejmu – został deputowanym, czyli reprezentantem społeczności miejskich najpierw okręgu olkuskiego, a w 1830 roku – siódmego okręgu (tzw. cyrkułu) miasta Warszawy. Wsławił się w tej roli jako jeden z najodważniejszych członków sejmów 1825 i 1830 roku. Był z pewnością deputowanym niepokornym. Dał się poznać jako działacz opozycji sejmowej, autor lub inicjator rozmaitych petycji, interpelacji i odezw, bezkompromisowy mówca, nieustraszony obrońca praw poselskich, autor protestu przeciwko osławionemu „artykułowi dodatkowemu”, wymuszającemu tajność obrad sejmowych, innymi słowy – jako zdecydowany obrońca konstytucyjnych prerogatyw sejmu Królestwa.
Walenty Zwierkowski stał się również jednym z najaktywniejszych członków sejmu obradującego w czasie powstania listopadowego. To właśnie on – warto ten fakt stale przypominać! – miał swój wielki udział w ustanowieniu przez ówczesny sejm biało-czerwonych barw narodowych, obowiązujących do tej pory. To on był też aktywnym członkiem radykalnego Towarzystwa Patriotycznego, które z determinacją mobilizowało najwyższe władze powstańcze do zdecydowanych działań na rzecz przywrócenia niepodległego państwa polskiego. To właśnie w tym okresie przywdział też mundur Gwardii Narodowej. Wraz z klęską powstania Zwierkowski został zmuszony do emigracji, gdyż w okupowanym przez Rosjan kraju nie było już dla niego miejsca: jego majątek został skonfiskowany przez władze rosyjskie, a on sam – zaocznie skazany na karę śmierci. Czas ten przepełniony był wytrwałą robotą polityczną: uczestnictwem w pracach coraz to nowych stronnictw emigracyjnych i tajnych organizacji międzynarodowych, próbami wskrzeszenia sejmu na wychodźstwie, poufnymi misjami dyplomatycznymi, kilkuletnim ukrywaniem się na ziemiach polskich, aktywnością pisarską. Zaangażował się on wówczas w prace licznych ugrupowań demokratycznych: Zjednoczenia Emigracji Polskiej, Młodej Polski, Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, Zemsty Ludu. Był aktywny jako rzecznik interesów polskich wychodźców – współorganizował działalność polityczną środowisk emigracyjnych, dążył do ich integracji, inicjował przeróżne składki na rzecz współtowarzyszy, a nieco później zabiegał o godne pochówki rodaków i dbał o ich groby. Zmarł w Paryżu 17 grudnia 1859 roku – po niemal trzydziestu latach emigracyjnej tułaczki. Odchodził, jak zapisano w nekrologu: „opatrzony św. sakramentami, z wiarą w Boga i przyszłość Polski”, jak dodawali świadkowie: do ostatnich chwil zatrudniony myślami „o sprawie ojczystej”.
[fragm. ze wstępu Marka Stanisza]
Wybór publicystyki Zwierkowskiego, opracowany i poprzedzony wstępem przez Marka Stanisza, wybitnego znawcę epoki i jej literatury, pogrupowany jest w 4 części. Pierwsza to przemówienia okolicznościowe, druga – rozrachunki z powstaniem, trzecia – sprawy kraju i emigracji, czwarta – poświęcona jest poszukiwaniom drogi do niepodległości. Książka opatrzona jest wstępem i posłowiem Mirosława Skrzypczyka, posiada kalendarium (bibliografię) wystąpień Zwierkowskiego, indeks osób. Wydana została ze środków Lelowskiego Towarzystwa Historyczno-Kulturalnego.
Format: 160 x 220 mm
Oprawa twarda
ISBN 978-83-67962-36-0
Lelów – Kielce 2025
Projekt okładki:
Michał Staniaszek
Opracowanie typograficzne: Adam Cedro
